Văn Yên, huyện vùng cao của tỉnh Yên Bái từ lâu được mệnh danh là vùng đất “ cao sơn ngọc quế”, được thiên nhiên ưu đãi nhiều cảnh đẹp,với núi non kỳ vĩ, hang động, suối ngàn, thác nước, rừng nguyên sinh có hệ sinh thái đa dạng và lưu giữ nhiều sắc màu văn hóa độc đáo, đặc sắc của đồng bào các dân tộc thiểu số. Với những thế mạnh đó, huyện Văn Yên đã từng bước khơi dậy tiềm năng để phát triển du lịch, hướng tới mục tiêu chuyển dịch cơ cấu kinh tế bền vững.

Văn Yên, huyện vùng cao của tỉnh Yên Bái từ lâu được mệnh danh là vùng đất “ cao sơn ngọc quế”, được thiên nhiên ưu đãi nhiều cảnh đẹp,với núi non kỳ vĩ, hang động, suối ngàn, thác nước, rừng nguyên sinh có hệ sinh thái đa dạng và lưu giữ nhiều sắc màu văn hóa độc đáo, đặc sắc của đồng bào các dân tộc thiểu số. Với những thế mạnh đó, huyện Văn Yên đã từng bước khơi dậy tiềm năng để phát triển du lịch, hướng tới mục tiêu chuyển dịch cơ cấu kinh tế bền vững.Nằm cách thành phố Yên Bái  gần 40km về phía Bắc, Văn Yên là mảnh đất lưu giữ các giá trị văn hóa phi vật thể đặc sắc của đồng bào các dân tộc như: lễ hội Lồng Tồng của dân tộc Tày, Lễ cấp sắc của người Dao đỏ, lễ hội cúng Ma rừng (tết rừng) của người Mông, tết Khuis mờ của người dân tộc Phù lá, Tết nhảy, lễ cấp sắc của dân tộc Dao đỏ, múa khèn, múa Sênh tiền của dân tộc Mông…Cùng với đó, Văn Yên còn giữ gìn, tôn tạo và phát huy tốt các di tích đã được nhà nước công nhận, trong đó có 12 di tích cấp tỉnh, 02 di tích cấp quốc gia. Trong 14 di tích trên có 11 di tích lịch sử văn hóa và 03 di tích lịch sử cách mạng. Với nhiều lợi thế về sinh thái tự nhiên, tài nguyên thiên nhiên và văn hóa, phong tục tập quán truyền thống là điều kiện lý tưởng để Văn Yên phát triển các loại hình du lịch đặc trưng như du lịch tâm linh, du lịch sinh thái, du lịch văn hóa lịch sử, du lịch cộng đồng. Đến với Văn Yên, du khách có thể tìm thấy sự bình yên, chút bỏ ưu phiền và ước nguyện những điều tốt đẹp ở ngôi đền cổ kính linh thiêng nổi tiếng như Đền Mẫu Đông Cuông, di tích lịch sử văn hóa cấp quốc gia.  Tọa lạc tại tả ngạn thượng lưu sông Hồng, Đền Đông Cuông thuộc địa phận thôn Bến Đền xã Đông Cuông. Qua sử sách thư tịch và nhiều tư liệu lịch sử, đền Đông Cuông được xây dựng vào thời Lê, là nơi thờ phụng những người có công với đất nước,  được Vua nhà Nguyễn trao 4 sắc phong. Năm 2009, Đền đông Cuông đã được Bộ Văn Hóa, thể thao và du lịch cấp bằng Di tích Lịch sử - Văn hóa cấp quốc gia, đồng thời cho phép phục hồi, tôn tạo khang trang. Hàng năm ngoài tuần rằm, mùng một, tứ thời, bát tiết đền Đông Cuông có hai lễ hội chính vào ngày Mão tháng Giêng mổ trâu trắng và ngày Mão tháng chín mổ trâu đen tế thần. Đặc biệt, đến với Đông Cuông, du khách còn được nghe, xem các làn điệu dân  ca, dân vũ, được thưởng thức các món ẩm thực đặc sắc tại làng văn hóa du lịch cộng đồng của thôn Cầu Có, trong không gian yên tĩnh thanh bình của một vùng quê nông nghiệp thuần khiết. Cách Đền Đông Cuông khoảng 20 km về phía thượng huyện là Đền Nhược Sơn, di tích lịch sử - văn hóa cấp Quốc gia. Đền toạ lạc trên một thế đất khá bằng phẳng bên bờ Sông Hồng ở thôn Ngọc Châu, xã Châu Quế Hạ. Đền Nhược Sơn thờ Ngài Hà Khắc Chương, một võ tướng thời nhà Trần đã có công đóng góp to lớn trong việc trấn giữ vùng biên cương phía bắc, chống quân xâm lược Nguyên Mông, góp phần làm nên chiến thắng oanh liệt của dân tộc ta vào cuối thế kỷ XIII. Đền Nhược Sơn một năm có hai lễ hội chính vào ngày 20/1 và ngày 20/9 âm lịch. Ngày lễ diễn ra tại đền với các nghi lễ cổ truyền và các trò chơi dân gian đặc sắc là nét sinh hoạt văn hóa tâm linh mang tính cộng đồng. Cùng với các di tích lịch sử văn hóa cấp quốc gia, Văn Yên còn hệ thống các di tích được tỉnh Yên Bái xếp hạng di tích lịch sử văn hóa cấp tỉnh, như  Đền Trạng xã Yên Thái thờ Trạng Lường - Lương Thế Vinh, Đình Mường A,  Đền Phúc Linh; Đình Yên Phú; Đền Đại An; Đền Gò Chùa; Đền Thánh Mẫu. Đây là những điểm sinh hoạt tín ngưỡng tâm linh của cộng đồng các dân tộc huyện Văn Yên, thể hiện mong ước của con người luôn khát vọng vươn tới chân thiện mỹ, tôn vinh, tri ân người có công khai phá lập bản mường, đánh giặc ngoại xâm bảo vệ quê hương, đất nước. Bên cạnh các điểm du lịch văn hóa tâm linh, đến với Văn Yên, du khách sẽ được hòa mình vào thiên nhiên, tận hưởng phong cảnh hoang sơ của quần thể thác Khe Cam, thác Lâm An tại xã Ngòi A.  Đặc biệt khu Bảo tồn thiên nhiên Nà Hẩu là một địa điểm thú vị cho những du khách yêu thích thiên nhiên, ưa sự mạo hiểm, thích khám phá những điều bí ẩn từ thiên nhiên. Với diện tích trên 16 nghìn ha, Khu Bảo tồn thiên nhiên Nà Hẩu có hệ động thực vật còn khá nguyên vẹn, nhiều động thực vật quý hiếm được bảo tồn và phát triển, có khí hậu trong lành mát mẻ. Đặc biệt tại thôn 10 xã Phong Dụ Thượng còn có suối nước nóng nguyên sơ chưa được bàn tay con người khai thác, đây là một điểm du lịch sinh thái hấp dẫn nhiều du khách tìm đến để vui chơi giải trí với những trải nghiệm thú vị vào những ngày nghỉ cuối tuần, mang lại sự bình an, thư thái cho tâm hồn. Các sản phẩm du lịch tại lễ hội Quế Văn Yên thu hút sự quan tâm của du khách quốc tế Trên cơ sở chủ trương phát triển du lịch huyện Văn Yên theo Đề án phát triển du lịch huyện Văn Yên giai đoạn 2016-2020 và Nghị quyết của Ban Chấp hành Đảng bộ huyện về “ khai thác các điểm di tích lịch sử, văn hóa, danh lam thắng cảnh trên địa bàn để xây dựng, phát triển, khai thác các dịch vụ du lịch trên địa bàn huyện”. Huyện Văn Yên đã tập trung nhiều giải pháp lãnh đạo, chỉ đạo, nỗ lực thực hiện tốt nhiệm vụ phát triển du lịch. Cụ thể đã phối hợp với Sở Văn hóa Thể thao và Du lịch, các ngành liên quan khảo sát, xây dựng quy hoạch tổng thể các điểm phát triển du lịch sinh thái, tâm linh, cộng đồng trên địa bàn; Duy trì mô hình du lịch cộng đồng tại thôn Khe Tát xã Nà Hẩu, thôn Cầu Có xã Đông Cuông, bước đầu các mô hình trên đang hoạt động tốt và cho hiệu quả ; Chỉ đạo các ngành thành viên Ban Chỉ đạo thực hiện Đề án và chính quyền các địa phương có di tích lịch sử được xếp hạng phối hợp tổ chức tốt các Lễ Hội. Song song với đó, huyện Văn Yên đã tăng cường tuyên truyền kêu gọi các nguồn lực đầu từ các thành phần kinh tế để tham gia xây dựng kết cấu hạ tầng du lịch, trọng tâm là hạ tầng để phát triển du lịch tâm linh, du lịch sinh thái.  Trong năm 2016 và 6 tháng đầu năm 2017, huyện Văn Yên đã huy động các nguồn lực nhà nước, xã hội hóa và tiền thu công đức với số tiền trên 40 tỷ đồng để chỉnh trang, trùng tu, tôn tạo, đầu tư cơ sở hạ tầng cho các di tích trên địa bàn huyện. Các doanh nghiệp, tư nhân nghiệp trên địa bàn đã xây dựng mới 5 nhà nghỉ, khách sạn, nâng tổng số cơ sở lưu trú du lịch trên địa bàn huyện là 27 cơ sở. Đến nay đã có 1 số đơn vị, làng nghề có các sản phẩm phục vụ khách du lịch như: Các sản phẩm từ vỏ quế, thân cây quế, tinh dầu quế; thuốc nam; rau rừng; gà cẩm, lợn sạch....tại các lễ hội trên địa bàn huyện, các sản phẩm trên đã tiêu thụ với số lượng lớn đã góp phần tạo thu nhập ổn định cho người lao động. Đặc biệt thực hiện kế hoạch số 46/KH-UBND, ngày 20/3/2017 của UBND tỉnh Yên Bái về việc tổ chức các hoạt động hưởng ứng năm Du lịch Quốc gia 2017 Lào Cai – Tây Bắc của tỉnh Yên Bái, trong 2 ngày 20 và 21/5/2017, huyện Văn Yên đã tổ chức thành công Festival tín ngưỡng thờ Mẫu Thượng Ngàn và Hội chợ giới thiệu các sản phẩm Quế huyện Văn Yên năm 2017. Festival được tổ chức thành công đã để lại ấn tượng sâu sắc trong lòng nhân dân các dân tộc trong huyện và du khách thập phương. Lượng du khách đến với Festival ước khoảng 60 nghìn lượt người. Qua hơn một năm thực hiện đề án phát triển du lịch giai đoạn 2016-2020, du lịch Văn Yên đã bước tiến rõ nét, từ việc chỉ mang tính tự phát, manh mún, nhỏ lẻ như trước đây, đến nay du lịch đã từng bước phát triển theo định hướng quy hoạch; giá trị kinh tế du lịch đã đóng góp đáng kể vào tổng giá trị trên địa bàn của huyện trong năm. Thông qua công tác tuyên truyền, quảng bá, nhận thức của cán bộ, đảng viên và nhân dân về du lịch đã từng bước được nâng cao; hạ tầng du lịch đã được quan tâm đầu tư xây dựng, chỉnh trang. Công tác quản lý du lịch đã có nhiều đổi mới theo hướng chuyên nghiệp, hiện đại. Tính từ đầu năm 2017 đến nay, lượng du khách đến với huyện ước đạt gần 200 nghìn lượt người. Chất lượng phục vụ du khách từng bước được nâng cao, du lịch Văn Yên luôn duy trì đảm bảo sự thân thiện, mến khách và luôn là điểm đến an toàn cho du khách trong và ngoài nước. Đồng chí Trần Huy Tuấn, ủy viên BCH đảng bộ tỉnh, Bí thư huyện ủy, chủ tịch HĐND huyện Văn Yên cho biết: “ Trong thời gian tới, huyện Văn Yên tiếp tục nâng cao hiệu quả hoạt động xúc tiến du lịch, thương mại, đầu tư cho các sản phẩm đặc thù của địa phương đối với thị trường trong và ngoài tỉnh. Tranh thủ các nguồn lực, sự hỗ trợ của tỉnh và các ngành trung ương để đẩy mạnh công tác quảng bá du lịch đến những thị trường du lịch trọng điểm cả nước; Tăng cường công tác đào tạo, bồi dưỡng nguồn nhân lực du lịch, đặc biệt quan tâm đến công tác đào tạo, bồi dưỡng đối với CBCC quản lý Nhà nước, đào tạo các hộ gia đình đủ năng lực tổ chức du lịch theo mô hình phát triển cộng đồng. Đồng thời, huyện tiếp tục đề xuất với tỉnh, Trung ương trong việc hỗ trợ đầu tư; tạo kết nối mời gọi đầu tư và huy động các nguồn vốn cho các dự án phát triển du lịch tại địa phương; Tạo mọi điều kiện thuận lợi cho các nhà đầu tư, doanh nghiệp trong và ngoài nước đến khảo sát, đầu tư phát triển các loại hình du lịch trên địa bàn”. Cùng chung sự phát triển du lịch của tỉnh Yên Bái, du lịch Văn Yên đang ngày càng khởi sắc. Văn Yên đang rất cần được quan tâm đầu tư và khai thác đưa du lịch Văn Yên phát triển xứng  tầm với tiềm năng vốn có của huyện, dần đưa du lịch trở thành ngành kinh tế mũi nhọn tại địa phương./.